Evacuatie gasten en bemanning
Op een zomerse dag in juli kreeg de brandweer om 18:29 een melding binnen van een aangemeerde Zwitserse riviercruiser. Het zou gaan om een storing in één van de batterij units. Toen de storing werd opgemerkt, ging het hoofd techniek van het schip met een collega naar de machinekamer. Ze zagen geen rook. Ook geen vlammen. Ze controleerden de units en draaiden zich vervolgens om waarna een steekvlam langs hun benen schoot. Er ontstond rook en ze hoorden ploppende geluiden. Met een noodgang activeerden ze de noodstop en verlieten de ruimte. Niet veel later volgde een explosie. Op dat moment werd 112 gebeld én startte de evacuatie van de 173 gasten en 53 bemanningsleden.
Eerste advies van AGS
“Mijn collega’s die als eerste ter plaatse waren en zich met adembescherming naar het onderschip begaven, constateerden in de scheepsgang een hoge concentratie koolmonoxide en brandbaar gas. Wat er in de batterijruimte gaande was, wisten ze niet. De deur was dicht. De enige informatie die ze hadden was dat eerder vanaf de brug een korte puf rook was gezien. Die kwam uit de uitlaat van de batterijruimte aan de zijkant van het schip. De brandweerlieden en officier van dienst pakten het fire plan erbij om een inzetplan te maken. Tegelijkertijd werd ik, de AGS, opgeroepen voor een eerste advies” vertelt Middelkoop.
“Niet alles wat op rook lijkt, is rook. Bij lithium-ion batterijen komt eerst brandbare damp vrij.”
Houd de deur dicht!
“Het bleek om een energieopslagsysteem (EOS) met lithium-ion batterijen te gaan, afkomstig van een voor mij bekende leverancier. Dat was fijn om te horen.” De officier wilde vervolgens weten wat het grootste gevaar was. Middelkoop: “Vaak wordt gedacht dat het vrijkomen van extra giftige stoffen zoals waterstoffluoride het grootste gevaar is. Maar bij brand komen altijd giftige stoffen vrij”, legt ze uit. “Het grootste gevaar bij lithium-ion batterijen is als deze in een afgesloten ruimte staan te dampen. Dan ontstaat er een ophoping van brandbare gassen, wat kan leiden tot ontploffing.” Haar advies was dan ook: houd de deur dicht! “Ook horen we vaak”, vervolgt ze, “dat mensen zeggen: er is brand, want het rookt. Dat is niet altijd zo, want bij lithium-ion batterijen komt eerst brandbare damp vrij. Dus niet alles wat op rook lijkt, is rook.”
Met Jetty aan boord
Middelkoop werd vervolgens verzocht om met spoed naar het schip te komen. Ter plaatse wilde ze precies weten wat er aan de hand was. Ging het om één batterij of een hele module? Dat was lastig te beoordelen, want door de noodstop was alle communicatie met de batterijruimte verbroken. Ook de ventilatie kon daardoor niet worden ingeschakeld. “Wat nu? Want we wilden de deur alléén openen als het veilig was.” De dag werd afgesloten met de conclusie dat er helaas geen gasmeting in de batterijruimte mogelijk was. Ventileren was ook niet gelukt. Wel was de blusinstallatie handmatig geactiveerd, voor het geval er nog brandbaar gas in de ruimte hing. En de deur? Die bleef dicht.
“Tot mijn stomme verbazing hing er, zonder ventilatie, nog maar een paar ppm koolmonoxide in de ruimte.”
Dag twee
De volgende dag was er op verschillende manieren geprobeerd om gastmetingen te doen. Ook van buitenaf. Maar helaas was de uitlaat, waar eerder die puf rook uit kwam, ontzet waardoor de kleppen niet openden. En ook een meting bij de deur van de batterijruimte mislukte. “Uiteindelijk hebben mijn collega’s de deur met hydraulisch redgereedschap opengebroken. Uiteraard had ik mijn meetapparatuur in de aanslag en tot mijn stomme verbazing, want er was toch niet geventileerd?, hing er nog maar een paar parts per million (ppm) koolmonixide in de ruimte. Verder niks. Ik heb nog steeds geen idee waar al die brandbare damp en rook is gebleven.” De ruimte bleek zwaar beschadigd en niet meer bruikbaar te zijn. Het schip is diezelfde avond naar Duitsland gevaren voor reparatie.
We weten nog te weinig
De oorzaak van dit incident zou een elektrisch probleem zijn in de Batterij Controle Unit (BCU). Die kwam met veel energie los en klapte aan de andere kant van de ruimte tegen de muur. Maar wat precies misging, weet Middelkoop helaas nog steeds niet. De nabespreking is nog niet geweest. “Wat voor de brandweer bij dit soort incidenten in ieder geval cruciaal is, is ventilatie en de gasmeting. Daarmee bepalen we of een ruimte veilig is. Bij deze brand hebben wij onszelf achteraf ook de vraag gesteld: hebben wij het goed gedaan? En heel eerlijk? Ik vond het best wel spannend! Kortom, we weten nog veel te weinig over brand in energieopslagsystemen. Daarom steek ik mijn nieuwsgierige neus altijd in incidenten. Van onszelf én van anderen. En ik roep betrokken partijen op om hetzelfde te doen. En om vaker informatie te delen, want daar leren we zo ontzettend veel van.”
Foto's Jetty Middelkoop, brand in EOS op Viking Gymir, juli 2022.